Frans van Immerseel

Een strijdend kunstenaar. 

Frans Van Immerseel werd geboren in Borsbeek op 28/06/1909 en groeide op in een voor die tijd welstellend gezin.

Zijn ouders hadden een kruidenierszaak in Antwerpen waar de jonge Frans van kindsbeen af al karikaturen tekende van klanten die in de winkel kwamen om hun waar te kopen.

Hij kreeg als jonge leerling tekenles van Alfred Ost die al snel het grote talent van Van Immerseel opmerkte en hem naar de Koninklijke academie voor schone kunsten.

Daar kwam hij al snel onder invloed van Frans Massereel en Jules De Bruycker.

In de jaren voord de oorlog en vooral in de jaren 30 tekende Van Immerseel honderden illustraties voor tijdschriften en boeken.

Frans Van Immerseel was wat men noemt een veeltekenaar , hij tekende en ontwierp aan de lopende band, het is onmogelijk een schatting te maken over hoeveel tekeningen en ontwerpen er uit zijn geest en hand zijn gevloeid.

In de jaren '30 van vorige eeuw ontwikkelde hij ook zijn politieke Vlaamse overtuiging en kwam zoals velen ook onder invloed van de nieuwe orde en de daarbij horende bewegingen.

Hij heeft deze overtuiging dan ook nooit onder stoelen of banken gestoken en dit kwam ook tot uiting in zijn kunstenaarswerk.

Schetsen, tekenen en gravuren waren zijn specialiteit.

Korte tijd heeft hij proberen schilderijen te maken in zijn gekende volkse stijl maar dit was niet echt een groot succes.

Hij beheerste de technische kant van het olieverf schilderen niet in de opbouw en materialenkennis.

Wanneer de tweede wereldoorlog uitbrak treed hij al in de winter van 1940 toe als vrijwilliger bij de Waffen SS-Standarte Nordwest.

In de zomer van 1941 treedt hij toe tot het Vlaams Legioen en vertrekt enkele maanden later naar het oostfront.

Niemand zal verwonderd zijn door het feit dat hij terechtkwam bij de SS Kriegsberichtertrupp.

Hij bleef ook propaganda tekeningen en affiches maken voor de werving van het Vlaams legioen en voor de 'SS man', het blad van de Germaansche SS Vlaanderen.

De bijdragen van tekeningen aan diverse 'collaboratie' bladen waren enorm.

Hij beheerste niet alleen de kunst en talent van het tekenen maar hij kon ook zijn gedachten in zijn werk weergeven.

Onder andere leverde hij ook bijdragen aan 'De Arbeids Kameraad' voor de Vlaamse vrijwillige werknemers bij Organisation Todt.

Over het oorlogsgebeuren rond Frans Van Immerseel verwijzen we graag naar de brochure : 'Frans Van Immerseel, fotograaf en tekenaar aan het Oostfront.' van Pieter Jan Verstraete uit 2013.

Na de oorlog werd hij eerst ter dood veroordeeld wat daarna omgezet werd tot levenslange gevangenisstraf.

Later werd in beroep de straf herleid tot 20 jaar gevangenisstraf.

In 1950 kwam Frans Van Immerseel weer op vrije voeten.

Ook tijdens zijn gevangenschap tekende hij honderden portreten en taferelen in meerdere poëziealbums van medegevangenen, voor zijn familie en vrienden.

In het archief bevindt zich een tekening die hij maakte voor zijn persoonlijke vriend en celgenoot Paul Jamin, de huis cartoonist van Le Pay Réel de krant van REX waar ook hij zijn medewerking verleende in de jaren '30.

Een zelfgemaakte nieuwjaarskaart uit de gevangenis met nieuwjaarswensen voor zijn mede gevangen, bijdragen in gevangeniskrantjes, menukaarten …. Dit is een greep uit zijn dagelijkse bezigheden in gevangenschap.

Ook dacht de man al na over zijn verder leven uit de gevangenis waar hij de grondslag legde van zijn verdere kunstenaars carrière maar hierover kan men meer lezen in onze rubriek van de (online) tentoonstellingen over Frans Van Immerseel.

Na zijn vrijlating in 1950 verwerft Frans van Immerseel absolute faam als stoetenbouwer, onder andere de Kattenstoet te Ieper, de Sinterklaasstoet in Sint-Niklaas en de Geitenstoet in Wilrijk waren zijn bekendste opdrachten. Hij verzorgde de stoeten volledig van ontwerpen tot regie.

Hij blijft zijn gedachtengoed en Vlaams gezindheid trouw maar zal nooit nog een politiek standpunt in nemen.

Vanaf de jaren '60 komt de grootse kunstenaar in Frans van Immerseel naar boven en dit met zijn toch zeer wel zeer wereldbefaamde glasramen.

Vele honderden glasramen werden door hem gemaakt, veelal ook op bestelling ook van bekende buitenlandse klanten.

De aard en wijze van deze 'glazenier kunst' typeerden de kunstenaar FVI.

Vele glasramen stonden in het teken van volkswijsheden, sagen, legenden en epos verhalen.

Denken we maar aan de vele glasramen van Reinaard De Vos en Tijl en Nele maar ook het Ros Beiaard en vooral de stad Antwerpen en ook de Vlaamse thema's kwamen veel aan bod.

Enkele van deze glasramen in ons archief met betrekking op Tijl en Nele kon men al bewonderen in de online tentoonstelling over Tijl en Nele

De vraag naar glasramen overtrof ruimschoots het aanbod zodat FVI besloot om over te gaan naar een heuse werkplaats met verschillende mensen personeel in dienst.

De studio Van Immerseel was geboren.

Door de grote productie ging de kwaliteit van de geleverde stukken wel wat achteruit en sommige werken tekende FVI wel af maar waren voor het grootste deel van de hand van zijn personeel.

Er was één leerling werknemer bij de Studio Van Immerseel die de meester zelf wel heel dicht benaderde.

Dit was de kunstenaar Edmond Thomas uit Hamme die de kunst van de glasramen volledig leerde en overnam van Frans Van Immerseel zelf.

Wanneer je een glasraam tegenkomt van Edmond (Mon) Thomas moet je twee keer kijken van wie het werk is.

Er verscheen ook een zeer lijvig boek over het leven en Werk van Frans Van Immerseel waar je de mooiste werken van zijn glazenierskunst in kan bewonderen.

Frans Van Immerseel ruilde het aardse leven voor het eeuwige op 5 februari 1978 te Wilrijk.

Hij werd begraven in Antwerpen en op zijn graf prijkt een eenvoudige zerk met een Berkenkruis, het symbool van de Oostfront gemeenschap.

Geschreven door:

Jan De Beule.